Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru

Eskişehir Avukat ve Hukuk Hizmetleri

Hukuk Bülteni

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Eskişehir Hukuk Bülteni Avukatı tarafından | 1 Nisan 2022 tarihinde yazıldı.

Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru

Bireysel başvuru hakkı 5982 sayılı Kanun ile 1982 Anayasası’nın 148. ve 149.maddelerinde yapılmış olan değişiklikler ve Anayasa’nın Geçici 18. maddesi hükümleri ile hukukumuza girmiş olan yeni bir hak arama yoludur. Bireylerin Anayasa’da güvence altına alınmış olan temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) kapsamındaki birinin ihlal edilmesi durumunda bireysel başvuru hakkını kullanabilmesi mümkündür. Bireysel başvurudaki temel amaç bir temel hak ihlalinin varlığının belirlenmesidir.

Anayasa mahkemesine bireysel başvuru nasıl yapılır isimli makalemize ulaşmak için tıklayınız.

Başvurunun İncelenmesi

Kabul Edilebilirlik Kararı

Bireysel başvurunun mahkeme tarafından incelenmesi iki aşamalıdır. Bu aşamalardan ilki kabul edilebilirlik iken ikincisi ise esas hakkında inceleme yapmaktır.

Anayasa’nın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taşımayan ve başvurucunun önemli bir zarara uğramadığı başvurular ile açıkça dayanaktan yoksun başvurular hakkında mahkeme kabul edilemezliğe karar vermektedir. Kabul edilemezlik kararı kesin niteliktedir.

Esas Hakkında İnceleme

İncelemenin ilk aşamasında kabul edilebilir kabul edilen başvurular hakkında esas inceleme yapılır. İncelemenin yapılması kural olarak dosya üzerinden yapılmakta ise de gerek görülmesi halinde duruşmalı da yapılabilmektedir.

Bir mahkeme kararına karşı yapılan bireysel başvuruların incelenmesi bir temel hakkın ihlal edilip edilmediği ve bu ihlalin nasıl ortadan kaldırılacağının belirlenmesi ile sınırlıdır. Kanun yolunun gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamamaktadır.

Koşullar

Başvuru hakkı

Kamu gücünün bir işlemi nedeniyle “Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin” ihlal edildiğini iddia eden “herkes” bireysel başvuru hakkına sahiptir. Bununla birlikte bireysel başvuru ancak ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir.

Yabancılar için başvuru hakkı sadece yabancılara tanınan haklarla sınırlı olarak kabul edilmiştir. Örneğin yaşama hakkı ya da işkence ve eziyet yasağının ihlal edildiğini iddia ederek Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

Özel hukuk tüzel kişileri ise örgütlenme hürriyeti veya hak arama hürriyeti kapsamında sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilecektir.

İhlal edilen temel hak ve özgürlük ile ilgili koşul

Bireysel başvurunun konusunu ancak Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlüklerden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu Protokoller kapsamındaki herhangi birinin ihlali oluşturabilir.

Bu haklara örnek vermek gerekirse;
– Yaşama hakkı,
– İşkence ve eziyet yasağı,
– Zorla çalıştırma yasağı,
– Kişi hürriyeti ve güvenliği,
– Hak arama hürriyeti,
– Suç ve cezaların kanuniliği,
– Özel hayata, aile hayatına, konut ve haberleşmeye saygı,
– Düşünce, din ve vicdan hürriyeti,
– Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti,
– Toplantı ve örgütlenme hürriyeti,
– Mülkiyet hakkı,
– Serbest seçim hakkı,
– Temel hak ve hürriyetlerin korunması,
– Eğitim ve öğretim hakkı ve ödevi,
– Eşitlik ve etkili başvuru hakkı.

Kamu gücüne dayalı bir işlem

Bireysel başvuru ihlale sebep olduğu iddia edilen kamu gücü işlemi aleyhine yapılabilir. Buna karşılık yasama işlemleri ile idarenin düzenleyici işlemleri doğrudan bireysel başvurunun konusunu oluşturamaz. Ancak yasama işlemleri ile idarenin düzenleyici işlemlerinin kişiye uygulanması ve bunun da bir hak ihlaline yol açması halinde söz konusu uygulama işlemi için bireysel başvuru yapılabilecektir. Tüm bunların yanında Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler aleyhine bireysel başvuruda bulunmak hiçbir şekilde mümkün değildir.

İdari ve yargısal başvuru yollarının tamamının tüketilmiş olması

Bireysel başvuru yolunun kullanılabilmesi için öncelikle ihlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için “kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamını” tüketmiş olmaları zorunluluğu getirilmiştir. Nitekim bireysel başvuru istisnai ve son çare olarak kabul edilen bir yoldur.

Zaman Bakımından Uygulama Alanı

Anayasa Mahkemesi, 23 Eylül 2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceleyebilir. Dolayısıyla 23 Eylül 2012 tarihinden önce kesinleşen kararların Anayasa Mahkemesi tarafından incelenebilmesi mümkün değildir.

Başvuru Usulü

Bireysel başvurular, doğrudan ya da mahkemeler veya yut dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir. Cezaevinde bulunanlar, cezaevi idaresinden isteyecekleri formları doldurduktan sonra cezaevi idaresi kanalıyla başvuru yapabilirler. Bireysel başvurular harca tabidir.

Başvuru dilekçesinde belirtilmesi gereken hususlar;
– Başvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgileri,
– İşlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri sürülen hak ve özgürlüğün ve dayanılan Anayasa hükümleri,
– İhlal gerekçeleri,
– Başvuru yollarının tüketildiği,
– Başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih,
– Varsa uğranılan zarar,
– Dayanılan deliller,
– İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi şarttır.

Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekmektedir. Başvurunun süresinde yapılamamasında haklı bir mazereti bulunması halinde mazeretin kalktığı tarihten itibaren on beş gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen deliller ile birlikte başvurulabilir. Böyle durumlarda mahkeme öncelikle mazeretin geçerli olup olmadığını inceler.

Saygılarımızla

Avukat Oğuz Özdemir 

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için büromuzla veya avukat bir meslektaşımız ile bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz. İletişim için tıklayınız.

Bu site sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, sitede yer alan bilgilendirmeler Türkiye Barolar Birliğinin ilgili düzenlemeleri uyarınca hazırlanmıştır.

Saygılarımızla
Avukat Oğuz Özdemir Hukuk ve Danışmanlık Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda Hukuk Bülteni kategorisinde yer alıp, Hukuk Bülteni Avukatı tarafından hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için büromuzla veya avukat bir meslektaşımız ile bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz. İletişim için tıklayınız.

Bu internet sitesindeki her türlü bilgi Eskişehir Barosuna kayıtlı Oğuz Özdemir Hukuk Bürosu tarafından yalnızca bilgilendirme amacıyla, Türkiye Barolar Birliği tarafından belirtilen ilgili düzenlemeleri uyarınca hazırlanmıştır.
Eskişehir Avukat ihtiyaçlarınız için bize ulaşarak hukuki sorunlarınız için destek alın. Avukat Eskişehir ve Çevre İllerde yaşayacağınız hukuki yardım ve ihtiyaçlarınızda, Eskişehir Avukat Oğuz Özdemir Hukuk Bürosu olarak Eskişehir Avukat ekibiyle iletişime geçebilirsiniz.