Unutulma Hakkı

Unutulma Hakkı

Unutulma hakkı; birey hakkındaki güncel olmayan bilginin erişimden kaldırılması, bireyin geçmişinin gündeme getirilmemesidir. Anayasa Mahkemesi, unutulma hakkını nitelerken, bireyin geçmişte haber yapılmış ve gerçeğe aykırılığı ileri sürülmemiş davranışlarının artık hatırlanmasının engellenmesi olarak nitelemiştir.

İnternet’in yaygın kullanımı ile ortaya çıkan bu durum basının İnternet’i etkin olarak kullanmasıyla beraber ifade ve basın özgürlükleri ile şeref ve itibarın korunması arasındaki dengeyi ilkinin lehine bozmuştur. İfade ve basın özgürlüğü ile şeref ve itibarın korunması hakkı, eşit düzeyde koruma gerektiren temel hak ve özgürlüklerdir. Bu nedenle bozulan dengenin her iki temel hak arasında tekrar kurulması zorunluluk olmuştur. İnternet haberciliği ile birlikte unutulmanın zor olduğu günümüzde anılan dengenin tekrar kurulabilmesi şeref ve itibar yönünden bireylerin unutulma hakkının kabul edilmesi ile mümkün olabilir. Bu bağlamda unutulma hakkı adil dengenin kurulması için vazgeçilmez niteliktedir.

Verinin Unutulma Hakkı Kapsamında Bulunması İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Yayının içeriği ve yayında kaldığı süre göz önünde bulundurulmalıdır.
• Veri güncelliğini yitirmeli, tarihsel bir veri olarak kabul edilmemelidir.
• Haberin kamu yararına katkısı, toplumsal açıdan haberin değeri, haberin geleceğe ışık tutan niteliği ifade ve basın özgürlüğü kapsamında değerlendirilmelidir.
• Habere konu olan kişinin ünlü, kamusal bir figür olup olmadığı değerlendirilmelidir.
• Halkın veriye yönelik ilgisi dikkate alınmalıdır.
• Haber veya makalenin konusunun olgusal gerçekler ya da değer yargısı içerip içermediği tespit edilmelidir.

Unutulma hakkı, Yargıtay nezdinde , Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E. 2014/56, K. 2015/1679, K.T. 17.06.2015 kararı ve Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin E. 2016/15510 K. 2017/5325 T. 5.6.2017 kararı

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu unutulma hakkını, bireyin başkalarının istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlenmesini isteme hakkı olarak tanımlamıştır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bu tanımı yaparken unutulma hakkına başvurulabilmesi için üstün bir kamu yararı olmaması gerektiğini ifade etmiştir. Hukuk Genel Kurulu, Anayasa Mahkemesi’nin değerlendirmesinden farklı olarak unutulma hakkının sadece bireyin maddi, manevi varlığının gelişimine, bireyin yararına katkı sağlamasının yanı sıra toplumun kalitesinin gelişmişlik seviyesinin yükselmesine de katkı sağladığı tespitinde bulunmuştur.

Hukuk Genel Kurulu unutulma hakkının tanımını yapıp bireye ve topluma yararını tespit ettikten sonra, unutulma hakkına normatif dayanak olarak özel hayatın gizliliği hakkını göstermiştir.

“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin 8. maddesinde yer alan özel yaşama saygı hakkı altında korunan “mahremiyet hakkı”nın, bireyin kendisi hakkındaki bilgileri kontrol edebilmesi şeklindeki hukuki çıkarlarını da içerdiği ifade edilmektedir. Zira bireyin kendisine ait herhangi bir bilginin, kendi rızası olmaksızın açıklanmaması, yayılmaması ve bu bilgilere başkalarının ulaşamaması kısacası kişisel verilerinin mahrem kalması konusunda hukuki menfaati bulunmaktadır.

Kişiye unutulma hakkının sağlanması ile birlikte özel hayatının gizliliği korunmuş olacaktır.”

Unutulma hakkı, kişi veya kurumların, kendilerine ilişkin internet ortamındaki yapılan aramalarda yer alan fotoğraf, bilgi, kişisel verilerin çıkarılması kaldırılmasını isteme hakkıdır. Unutulma hakkının açıkça düzenlendiği bir kanun bulunmamaktadır. Ancak Anayasamızın 5.maddesi gereğince bu hakkın varlığı kabul edilmiş durumdadır.

Anayasanın 5.maddesi ”Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.’’ Hükmü yer almaktadır. Kişinin maddi ve manevi varlığının geliştirilmesi, unutulma hakkıyla doğrudan ilgilidir. Yine Anayasamızın 20.maddesi bu hakkın varlığını doğrulamaktadır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2014/4-56 Esas, 2015/1679 Karar sayılı dosyasında unutulma hakkını şu şekilde açıklamıştır :

“…Unutulma hakkına gelince; unutulma hakkı ve bununla ilişkili olan gerektiği ölçüde ve en kısa süreliğine kişisel verilerin depolanması veya tutulması konuları, aslında kişisel verilerin korunması hakkının çatısını oluşturmaktadır. Her iki hakkın temelinde bireyin kişisel verileri üzerinde serbestçe tasarruf edebilmesini, geçmişin engeline takılmaksızın geleceğe yönelik plan yapabilmesini, kişisel verilerin kişi aleyhine kullanılmasının engellenmesini sağlamak yatmaktadır. Unutulma hakkı ile geçmişinde kendi iradesi ile veya üçüncü kişinin neden olduğu bir olay nedeni ile kişinin geleceğinin olumsuz bir şekilde etkilenmesinin engellenmesi sağlanmaktadır. Bireyin geçmişinde yaşadığı olumsuz etkilerden kurtularak geleceğini şekillendirebilmesi bireyin yararına olduğu gibi toplumun kalitesinin gelişmişlik seviyesinin yükselmesine etkisi de tartışılmazdır.

Unutulma hakkı; üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir…”

Kişisel Verilerin Korunması Kanununun unutulma hakkı kapsamında değerlendirilen 7.maddesinde Kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hâle getirilmesi şu şekilde açıklanmıştır :

Bu Kanun ve ilgili diğer kanun hükümlerine uygun olarak işlenmiş olmasına rağmen, işlenmesini gerektiren sebeplerin ortadan kalkması hâlinde kişisel veriler resen veya ilgili kişinin talebi üzerine veri sorumlusu tarafından silinir, yok edilir veya anonim hâle getirilir.

Kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hâle getirilmesine ilişkin diğer kanunlarda yer alan hükümler saklıdır.

Kişisel verilerin silinmesine, yok edilmesine veya anonim hâle getirilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun verdiği yetkiye binaen Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi Veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmelik hazırlamıştır. Unutulma hakkı kapsamında yer alan hakların nasıl kullanılacağı bu yönetmelikte düzenlenmiştir.

Unutulma Hakkının Kapsamı

Verilerin silinmesini talep etme hakkı:

Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi Veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmeliğin 8.maddesi;

Kişisel verilerin silinmesi, kişisel verilerin ilgili kullanıcılar için hiçbir şekilde erişilemez ve tekrar kullanılamaz hale getirilmesi işlemidir.

Veri sorumlusu, silinen kişisel verilerin ilgili kullanıcılar için erişilemez ve tekrar kullanılamaz olması için gerekli her türlü teknik ve idari tedbirleri almakla yükümlüdür.

Verilerin anonimleştirilmesini talep etme hakkı 

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 3.maddesine göre verilerin anonimleştirilmesi, kişisel verilerin, başka verilerle eşleştirilerek dahi hiçbir surette kimliği belirli veya belirlenebilir bir gerçek kişiyle ilişkilendirilemeyecek hâle getirilmesini ifade etmektedir. Anonimleştirmede en çok kullanılan 4 yöntem; maskeleme, toplulaştırma, veri türetme, veri karmasıdır. Bu yöntemlerle verilerin anonimleştirilmesi durumunda, veriler gerçek bir kişiyle ilişkilendirilememektedir.

Kişisel Verilerin Silinmesi, Yok Edilmesi Veya Anonim Hale Getirilmesi Hakkında Yönetmeliğin 10.maddesi :

Kişisel verilerin anonim hale getirilmesi, kişisel verilerin başka verilerle eşleştirilse dahi hiçbir surette kimliği belirli veya belirlenebilir bir gerçek kişiyle ilişkilendirilemeyecek hale getirilmesidir.

Kişisel verilerin anonim hale getirilmiş olması için; kişisel verilerin, veri sorumlusu, alıcı veya alıcı grupları tarafından geri döndürme ve verilerin başka verilerle eşleştirilmesi gibi kayıt ortamı ve ilgili faaliyet alanı açısından uygun tekniklerin kullanılması yoluyla dahi kimliği belirli veya belirlenebilir bir gerçek kişiyle ilişkilendirilemez hale getirilmesi gerekir.

Adli sicilden silinmesini talep hakkı : Adli Sicil Kanununda yer alan şartların gerçekleşmesi durumunda kişinin adli sicil kaydı silinebilmektedir. Kanunun 12.maddesine göre ;
Arşiv bilgileri; İlgilinin ölümü üzerine,

Anayasanın 76 ncı maddesi ile Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak yoksunluğuna neden olan mahkûmiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren;

1. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşuluyla on beş yıl geçmesiyle,

2. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşulu aranmaksızın otuz yıl geçmesiyle,

Diğer mahkûmiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren beş yıl geçmesiyle, tamamen silinir.

Fiilin kanunla suç olmaktan çıkarılması halinde, bu suçtan mahkûmiyete ilişkin adlî sicil ve arşiv kayıtları, talep aranmaksızın tamamen silinir.

Kanun yararına bozma veya yargılamanın yenilenmesi sonucunda verilen beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının kesinleşmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararına ilişkin adlî sicil ve arşiv kaydı tamamen silinir. Akıl hastalığı nedeniyle hükmedilen güvenlik tedbirlerine ilişkin kayıtlar, infazının tamamlanmasıyla tamamen silinir. HAGB kararları adli sicile işlemez. Hapis cezasına mahkumiyet, koşullu salıverme salıverilme infazın tamamlanması, hapis cezasının ertelenmesi kararı, adli para cezaları, güvenlik tedbirleri, kısa süreli hapis cezaları yerine uygulanan seçenek yaptırımlar adli sicile işlenir.

Disiplin cezaları, idari para cezaları özellikle kabahatler, disiplin hapisleri adli sicile işlenmez.

İndeks aramasından çıkarılmayı talep hakkı

İndeks aramasından çıkarılmayı talep etme hakkı ilgili kişilerin medya kuruluşlarına ait çeşitli internet sitelerinde yer alan haberlerde geçen isim ve soy isimlerinin ya da haberlerin silinmesini talep etme hakkı olarak tanımlanabilir. Unutulma hakkı ile ilgili olarak Eskişehir avukat ve Eskişehir hukuk bürolarına ulaşabilirsiniz.

Unutulma Hakkı ve İçeriğe Erişimin İnternet Ortamında Kaldırılmasını İsteme Hakkı

Unutulma hakkı ve içeriğe erişimin internet ortamında kaldırılmasını isteme hakkı iki farklı haktır. İçeriğe erişimin engellenmesi durumunda işbu içeriğe erişimin sınırlandırılarak belirli kişiler veya belirli konumlarda veya belirli sunucular üzerinden girebilme ve içeriğe halen erişebilme imkânları bulunmaktadır. İşbu içeriğe erişimin engellenmesi genel olarak ilgili URL’ye erişimin engellenmesi vasıtasıyla yapılmakla birlikte https’ye geçiş ile bu yöntem geçerliliğini yitirmiştir. Türkiye özelinde söz konusu erişimin engellenmesi adına tüm web sitesine erişim engellenmektedir. Buna rağmen DNS ayarlarının değiştirilmesi, VPN kullanılması gibi yöntemler ile içeriğe erişim her zaman mümkündür çünkü işbu içerik internet ortamında var olmaya devam etmektedir.

İçeriğin internet ortamında kaldırılması için Kanun’da belirtildiği üzere talep üzerinde içerik ve yer sağlayıcılar tarafından yapılabilmektedir. Kanun içerik ve yer sağlayıcılara bu kapsamda belirli yükümlülükler getirmiş ve 24 saat içerisinde ihlale sebep olan içeriğin kaldırılması için süre tanımıştır. Süreye uyulmadığı takdirde yine kanun tarafından para cezaları öngörülmüştür. Yeni düzenlemeler ile gelen Sosyal Ağ Sağlayıcı , kendisine bildirilen içeriğin çıkarılması veyahut içeriğe erişimin engellenmesi kararlarını uygulayacaktır.

Saygılarımızla
Avukat Oğuz Özdemir Hukuk ve Danışmanlık Bürosu

Not: Bültenimizde yer verilen açıklamalar, ilgili mevzuat çerçevesinde konuyu genel hatlarıyla ele alır tarzda Hukuk Bülteni kategorisinde yer alıp, Hukuk Bülteni Avukatı tarafından hazırlanmıştır. Size özel detaylı bilgi için büromuzla veya avukat bir meslektaşımız ile bağlantıya geçmenizi tavsiye ederiz. İletişim için tıklayınız.

Bu internet sitesindeki her türlü bilgi Eskişehir Barosuna kayıtlı Oğuz Özdemir Hukuk Bürosu tarafından yalnızca bilgilendirme amacıyla, Türkiye Barolar Birliği tarafından belirtilen ilgili düzenlemeleri uyarınca hazırlanmıştır. Bu Makale Eskişehir Hukuk Bülteni Avukatı Oğuz Özdemir tarafından onaylandı!